„Jezioro Mścin” – nowy rezerwat przyrody na Warmii i Mazurach

20 marca 2024 roku to ważny dzień dla wszystkich miłośników przyrody, a zwłaszcza tych przebywających na Pojezierzu Brodnickim. Tego dnia, po wieloletnich staraniach lokalnych przedstawicieli, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Olsztynie ustanowił nowy rezerwat przyrody na Warmii i Mazurach – „Jezioro Mścin”.

Celem ochrony w rezerwacie jest zachowanie zgrupowania rzadkich i chronionych lęgowych oraz migrujących gatunków ptaków wodno-błotnych oraz ich siedliska – rozległego płytkiego rozlewiska po dawniej istniejącym jeziorze Mścin.

Z danych historycznych wynika, że pierwotnie w obrębie tego obszaru istniało jezioro o nazwie Mścin, które zostało osuszone prawdopodobnie na początku XX wieku. W wyniku tego działania powstał kompleks wilgotnych łąk i pastwisk, pocięty gęstą siecią rowów melioracyjnych.

W 2010 r. Nadleśnictwo Brodnica przystąpiło do programu budowy obiektów małej retencji wodnej, w ramach której po wybudowaniu zastawki wraz z przelewem odbierającym nadmiar wody z pobliskiego cieku – Czerwonki, powstał obszar zalewowy o powierzchni około 50 ha. Wraz ze wzrostem poziomu wody, zasięg lustra wody się zwiększał, a tym samym zaczęła się zmieniać struktura przestrzenna roślinności szuwarowej i następował wzrost liczebności ptaków wodno-błotnych.

Od 2010 r do 2023 r. zaczęto na tym obszarze prowadzić obserwacje ptaków w okresie lęgowym, jak również podczas migracji wiosennej i jesiennej. Łącznie na tym terenie stwierdzono aż 149 gatunków ptaków, w tym 38 gatunków znajdujących się na czerwonej liście ptaków Polski.

Powstały kompleks otwartych rozlewisk stanowi obecnie bardzo atrakcyjne siedlisko dla ptaków wodno-błotnych zarówno lęgowych, jak i przelotnych. Liczną grupę w okresie migracji stanowią ptaki siewkowe, m.in. czajka, kszyk, batalion. Dotychczas stwierdzono na tym terenie 13 gatunków kaczek, w tym skrajnie nielicznie lęgową w naszym kraju - podgorzałkę oraz uznaną obecnie za narażoną na wyginięcie w skali globalnej – głowienkę. Wczesną wiosną, nieregularnie, pojawiają się również łabędzie krzykliwe. Corocznie obserwowane są liczne czaple białe oraz siwe. Wysokie koncentracje (około kilkaset osobników danego gatunku) w okresie migracji wiosennej oraz jesiennej osiągają na tym terenie m.in. rybitwa białoskrzydła, łyska, mewa śmieszka, gęgawa, łabędź niemy. Dane te świadczą, że na trasie wędrówek ptaków wodno-błotnych zbiornik stanowi istotny punkt przystankowy.

Na uwagę zasługuje również awifauna lęgowa tego terenu. W obrębie rozlewiska stwierdzono występowanie m.in. derkacza, zielonki, łyski. Gniazduje tu także m.in. perkoz dwuczuby, perkozek, łabędź niemy, gęgawa, żuraw, błotniak stawowy. Charakterystyczna dla zbiornika struktura przestrzenna roślinności wodnej i bagiennej stwarza dogodne warunki gniazdowe dla rybitwy czarnej oraz białoskrzydłej. W 2013 r. w obrębie zbiornika stwierdzono kolonię lęgową rybitwy czarnej liczącą 40-45 par. Zbiornik wraz z przylegającymi łąkami regularnie wykorzystywany jest jako żerowisko przez gniazdujące w okolicznych lasach bieliki, kanie czarne oraz kanie rude.

Różnorodność gatunkowa oraz liczebność ptaków na tym obszarze jest bardzo wysoka, biorąc pod uwagę jego niewielką powierzchnię. Rezerwat przyrody „Jezioro Mścin” stanowi ważne w skali regionalnej siedlisko rzadkich i chronionych gatunków ptaków.

Wokół rezerwatu przyrody wyznaczono otulinę o powierzchni 26,46 ha, chroniącą rozlewiska, które stanowią ważne miejsce odpoczynku oraz żerowania dla niektórych gatunków ptaków.